Δευτέρας Επιστολής Ρέπουλη το Ανάγνωσμα.

                                             

Δυστυχώς σ αυτό τον τόπο, πάντοτε υπάρχουν " Ανθρωποι ερειπίων"

" Ανθρωποι έρειπίων! Τούς ένοχλεί τό έθνικόν τίμιον, τό ώραίον, τό μεγαλειώδες. Πού άραγε θά έπαναφέρουν τήν Ελλάδα; "

                                         ΔΕΝ ΕΜΕΙΝΕ ΤΟΠΟΣ ΓΙΑ ΜΑΣ 

Έπί τού «Ναρκίσσου» 4 Νοεμβρίου — Τετάρτη πρωΐ Έν αναμονή τοϋ Προέδρου. 

Πρέπει λοιπόν νά φύγωμεν! "Εφυγεν ή Ελλάς έπί Βενιζέλου από τάς ταπεινάς πολιτικάς παραδόσεις• έφυγεν άπό τόν προορισμόν τόν όποιον της είχαν τάξη μέχρι τοϋ 1909• έφυγεν άπό τό αίσχος τοϋ 97• έφυγεν άπό τά επάλληλα ραπίσματα Τούρκων καί Βουλγάρων έφυγεν άπό τους χλευασμούς των άλλων λαών έφυγεν άπό τά σύνορα της Άρτης καί τού Τυρνάβου. 

Ήτο πλέον καιρός νά φύγη ό Βενιζέλος άπό τήν Ελλάδα! Τήν έξέτρεψεν άπό τόν παλαιόν της δρόμον τήν έξέβαλεν άπό τά παλαιά της σύνορα• τήν έφερεν εις όδούς άπροσδοκήτου μεγαλείου• τήν ώδήγησε μέχρι τού ν' άναπνέη τόν άέρα της Προποντίδος. Καιρός ν' άναπνεύση πλέον ό ίδιος τόν άέρα της εξορίας... 

Φύγε! Καί ή μνήμη μου φέρεται εις τόν Σεπτέμβριον τοϋ 16. Περίεργος ειρωνεία! Κρυφά καί τότε, κρυφά σχεδόν καί τώρα φεύγομεν. Τότε διά νά σώσωμεν τήν κινδυνεύουσαν Ελλάδα. Τώρα, διότι οχι μόνον τήν έσώσαμεν, άλλά καί τήν έφέραμεν μέχρις Ευξείνου καί Σάρδεων καί Ακροκεραυνίων. Τότε άλαλαγμός χαράς καί ύβρεων ύπό τών μισελευθέρων έναντίον τού Βενιζέλου, ότι τούς άπήλλαξεν άπό τήν παρουσίαν του. Τώρα άλαλαγμός άπειλητικών έπινικείων, άπό τόν όποιον συγκλονεϊται καί άπειλεί πτώσιν όλον τό περίλαμπρον έθνικόν οικοδόμημα της νίκης του, δηλαδή πάν ό,τι κατωρθώθη άπό τοϋ Σεπτεμβρίου έκείνου. 

Ανθρωποι έρειπίων! Τούς ένοχλεΐ τό έθνικόν τίμιον, τό ώραϊον, τό μεγαλειώδες. Πού άραγε θά έπαναφέρουν τήν Ελλάδα; 

Κλείω άνοικτά τά μάτια μου καί άναπολώ τά γενόμενα άπό τού 1909. Τότε έκρήγνυται μία έπανάστασις άπό τήν ψυχήν τού στρατού καί άκολουθεϊ σύσσωμος ό λαός διά τήν τιμήν καί τό μεγαλείον τηςΕλλάδος, καί θάπτονται πολιτικώς υπό τήν καταδίκην τού Πανελληνίου οί λειτουργοί της παλαιάς κομματικής ιδεολογίας. Τώρα εκρήγνυται μία έκλογική θύελλα, πηγάζουσα άπό τήν δυσφορίαν τών στρατευσίμων ιδίως ήλικιών, αυτών εκείνων αϊτινες έμεγάλυναν τήν Ελλάδα, άπειλούσα νά σαρώση όλα τά έκτοτε συντελεσθέντα, καί επαναφέρονται εις τήν έπιφάνειαν όλοι όσοι τότε έσαρώθησαν. Είνε ή άναβίωσις τών πολιτικών νεκρών τοϋ 1909. Καί είνε ή έκδήλωσις της δηλητηριάσεως τού 1915. Πόσον είχα δίκαιον όταν, προκειμένου νά κηρύξωμεν τήν έπιστράτευσιν έκείνην, υπεστήριξα εις τό Ύπουργικόν Συμβούλιον ότι, αν δέν ήθελε συναίνεση τό Στέμμα εις έπίσημον άνακοίνωσιν ταύτόχρονον μέ τό Διάταγμα της έπιστρατεύσεως, ότι σκοπός αύτής ήτο ή άμεσος έπίθεσις κατά της Βουλγαρίας, άν αύτη έκινεΐτο κατά της Συμμάχου Σερβίας, ότι άν δέν έδήλωνε τούτο τό Στέμμα, δέν έπρεπε νά κηρύξωμεν ήμείς ώς Κυβέρνησις έπιστράτευσιν, άλλά νά παραιτηθώμεν, διότι άλλως έπίπτομεν εις τήν παγίδα τού Επιτελείου. Τό όποιον διά τούτον άκριβώς τόν λόγον διά νά προκαλέση δυσφορίαν εις τόν λαόν κατά του Βενιζέλου, ώρισε τότε ώς άναγκαίαν τήν άμεσον πρόσκλησιν ύπερείκοσιν ήλικιών! Πανστρατιάν δηλαδή, ούχί κάν άναγκαίαν καί άμέσως χρήσιμον διά τόν πόλεμον, μολονότι δέν διενοείτο έν ούδεμια περιπτώσει πόλεμον! Υπήρξα κακών προφήτης. 'Αλλ' ε'ίπε κατά τήν έν τή Βουλή πολιτικήν συζήτησιν τού 17 ό Βενιζέλος πώς εύρέθη εις τήν ανάγκην άπένταντι τού Στέμματος νά στέρξη νά κηρύξη τήν έπιστράτευσιν έκείνην, παρά τήν άρνησιν τού Στέμματος όπως γίνη καί ή ζητηθείσα άνακοίνωσις. 

Πού δ' έγώ έστήριζα τήν πεποίθησίν μου ότι έπίπτομεν εις παγίδα, είνε ιστορία ολόκληρος, σειρά έπαλλήλων προηγουμένων γεγονότων, περί ών ές άλλοτε. Καρπός τής έπιστρατεύσεως εκείνης κυρίως, είνε ή έκλογή της 1ης Νοεμβρίου. Ό Βενιζέλος έπερίμενε τότε τήν πολεμικήν όργάνωσιν τής έπιστρατεύσεως. Πόσον δέ ενθουσιώδης ή προσέλευσις τών άδηλητηριάστων άκόμη ανδρών, έμπνευσμένων άπό τήν πίστιν εις έαυτούς καί εις έθνος, καί τήν πίστιν επί τόν Κυβερνήτην αύτοΰ. Άλλά τό Έπιτελεΐον κατεγίνετο εις τήν πολιτικήν όργάνωσιν τών έπιστρατικών συλλόγων. Μετά τόν όρκον πίστεως εις τήν πατρίδα, οί έπίστρατοι κατηχούντο νά ομνύουν όρκον έκδικήσεως έναντίον τοϋ «προδότου!» Μήπως καί διά νά συμπληρωθή ή τοιαύτη κατήχησις καί όργάνωσις καί κορυφωθή ή άγανάκτησις, δεν έκρατήθησαν μετά τήν έπελθούσαν παραίτησιν της Κυβερνήσεως Βενιζέλου επί μήνας καί μήνας υπό τά όπλα, ώστε νά φθάσωμεν νά ΐδωμεν κατόπιν άποστελλομένους τους έπιστράτους εις τάς εστίας των με τό σύνθημα: κάτω ό πόλεμος, κάτω ό προδότης! Πόσον καταχθόνιον τό σχέδιον, καί πόσον δραστική ή συντελεσθείσα ψυχική δηλητηρίασις! Μή δυνάμενοι νά τους χρησιμοποιήσουν κατά των Συμμάχων, τους έχρησιμοποίησαν σατανικώτατα κατά τού Βενιζελισμοϋ. Αποτέλεσμα πρώτον τής έπιστρατεύσεως εκείνης ήσαν τά Νοεμβριανά τοϋ 16. Αποτέλεσμα δεύτερον τά Λαμιακά καί τά Θηβαϊκά καί τά τούτοις όμοια τού 18. Αποτέλεσμα τελευταίον τά πρωτονοεμβριανά τού 20. Καί πανηγυρίζουν τήν άνάστασίν των οί νεκροί τοϋ 1909! Καί άκούω τόν άντιβενιζελικόν τύπον νά κραυγάζη: 

Θρίαμβος! Καί άκούω λαϊκά κύματα ν' αλαλάζουν: Νίκη! Ποιος κατετροπώθη; Ό Βενιζέλος! Δηλαδή ή Μεγάλη Ελλάς! Καί ή βοή των έπινικείων έρχεται ώς βοή καταστροφής, βοή καταρρεούσης μεγάλης οικοδομής, ολέθριου σεισμού βοή! Θεωρείται ώς μία άπό τάς δικαιολογητικάς βάσεις διά τά φιλελεύθερα πολιτεύματα, ότι κανέν άτομον δέν εϊνε σοφώτερον ενός λαοϋ. Διότι ή κατ' άτομα σοφία συγχωνεύεται εις ένιαίαν εις τήν γνώμην ενός λαοϋ, όση δέν χωρεί εις μίαν μόνον κεφαλήν. Φαίνεται όμως, ότι καί κανέν άτομον δέν είνε άγνωμονέστερον καί περισσότερον παράφρον ένός ολοκλήρου λαού. Διότι ή κατ' άτομον άγνωμοσύνη καί παραφροσύνη συγχωνεύεται εις ένιαίαν εις τό ρεύμα ένός πλήθους, όση δέν χωρεί εις καμμίαν κεφαλήν καί συνείδησιν ένός μόνον άτομου. Βέβαια ό άγράμματος έκείνος Αθηναίος, ό θελήσας νά δώση τό όστρακόν του κατά τοϋ Αριστείδου, διότι δέν ήμπορούσε νά τόν άκούη όνομαζόμενον δίκαιον, δέν θά τό έκαμνεν άτομικώς, εάν δέν παρεσύρετο εις τό ρεύμα των συμπολιτών του. Τό όμαδικόν κάμνει καθένα νά μή συλλογίζεται πολύ τήν άτομικήν του εύθύνην, καί ετσι πράττει μέ έλαφράν τήν συνείδησιν! 

Πρέπει λοιπόν νά φύγωμεν! Εις τί άλλωστε θά συνετέλει ή περαιτέρω παρουσία μας παρά εις μεγαλειτέραν έξαψιν τών παθών; Θά έφεύγαμεν κατά παρόμοιον τρόπον, καί άν δέν παρηγγέλλετο εις τόν Βενιζέλον ότι «καλόν θά ήτο νά λείψη δι' ολίγον χρόνον»! Θά έφεύγαμεν, μολονότι όταν έπανήλθομεν ήμείς έκ Θεσσαλονίκης καί εύρέθημεν άπέναντι τόσα παθόντος κατά τά Νοεμβριανά κόσμου φιλελευθέρων πνέοντος έκδίκησιν, ούδέ ή ελαχίστη συνέβη παρεκτροπή, ώστε νά πρέπη νά φοβούμεθα παρόμοια. Θά έφεύγαμεν, διότι άλλως θά έπαθαίναμεν ψυχικήν άσφυξίαν! Μήπως πρόκειται περί απλής πτώσεως ενός κόμματος μόνον; Ώ! αυτό θά ήτο καί άνακουφιστικόν κατόπιν μαρτυρικού κυβερνητικού βίου, μάλιστα δε εις τόν Άρχηγόν μας. Άλλά πού νά μείνης; Εις ποίαν άτμόσφαιραν νά ζής; Μακρυά, μακρυά, μακρυά, ώς που νά συνηθίση τουλάχιστον κάπως ή ψυχή μας εις τήν νέαν κατάστασιν, ώς που νά κατακαθίσουν τουλάχιστον οί άναδιθέντες άτμοί... 

Μακρυά! Μαζί μέ τήν Ελλάδα των ονείρων μας! Ή όποία φεύγει καί αύτή, καί μόνον απομένει ζήτημα πόσον ραγδαίως θά διαλυθή, χρόνου μόνον ζήτημα... Ώς νά έκοιμάτο ή παλαιά Ελλάς τά δέκα αύτά χρόνια, αφότου δηλαδή άνέλαβεν ό Βενιζέλος τήν κυβέρνησίν της, καί έξύπνησεν αίφνης τήν Ιην Νοεμβρίου, καί έπανεύρε τόν εαυτόν της! Τούτο λοιπόν σημαίνουν οί άλαλαγμοί των έπινικείων... Είδατε ποτέ εις τόν ύπνον σας νά πετάτε υψηλά καί νά φοβήσθε μήπως πέσετε; Καί επάνω εις τήν συγκίνησίν σας νά ξυπνάτε, καί νά αίσθανθήτε βαθυτάτην άνακούφισιν ότι εύρίσκεσθε πολύ καλά στερεωμένος είς τό κρεββάτι σας; Ώς νά είχε πάθη παρόμοιον έφιάλτην καί ή πλειονοψηφία τού λαού της παλαιάς Ελλάδος, βλέπουσα νά πετά έως είς τά βουνά τής Ηπείρου, καί τής Σμύρνης, καί τής Κωνσταντινουπόλεως, καί νά προσψαύη μέ τά φτερά της τόν τρούλλον τής 'Άγια-Σοφιάς... καί ιδού έξύπνησε τήν Ιην Νοεμβρίου, καί άνεκουφίσθη, καί άλάλαξεν! Εί'θε ό Θεός νά μή τόν καταδικάση νά έπανευρεθή μίαν ήμέραν είς τό κρεββάτι τό άπό Ταινάρου μέχρι Μελούνας, καί από 'Άρτης μέχρις Ανάφης! 

'Άφες αύτοϊς! Καί φεύγομεν! Φεύγει ό δοξάσας καί τριπλασιάσας τήν Ελλάδα, καί ό λαός πανηγυρίζει έπινίκεια εκείνων οίτινες δέν έπρόλαβαν νά τήν συντρίψουν έξ ολοκλήρου, εύρόντες αύτήν μέχρι τοϋ Νέστου, καί επανέρχονται νά τήν κατακερματίσουν εύρίσκοντες αύτήν είς τά πρόθυρα τής Κωνσταντινουπόλεως!

 Ώρα 1.30' μετά μεσημβρίαν. Επιβιβάζεται τοϋ «Ναρκίσου» ό Πρόεδρος. Κατηρτίσθη ή νέα Κυβέρνησις. Ήρχισε λοιπόν ή Ελλάς νά όπισθοδρομή! Ώρα νά έκκινήσωμεν καί ήμεϊς πρός τό πεπρωμένον μας! 

Καί άποπλέομεν. 

"Εξαφνα βλέπω νά μέ χαιρετά ό πλοίαρχος τοϋ «Ναρκίσσου». Είνε ό ίδιος πλοίαρχος της «Εσπερίας» καπετάν Ηλίας Μακρής, της οποίας ε'ιχομεν έπιβιβασθη τήν νύκτα της 11ης Σεπτεμβρίου 1916 εις τόν Πειραιά διά Κρήτην-Σάμον-Χίον, Μυτιλήνην-Θεσσαλονίκην! Τί ανεξήγητα μοιραία! Ώ, όχι δεν είναι άπλαί συμπτώσεις• τό πιστεύω! — Κύριε πλοίαρχε! Ειχα νά σάς ιδώ από τότε! Τότε μάς επήρατε μέ τήν «Έσπερίαν» δι' ώρισμένον σκοπόν. Έπηγαίναμε νά μεγαλώσουμε τήν Ελλάδα. Ό σκοπός αυτός έτελείωσε, καί τώρα μάς ξαναπαίρνετε. Δέν εχουμε πλέον δουλειά εδώ, δέν εμεινε τόπος γιά μάς! 

Μέ έγκάρδιον χαιρετισμόν